Khoảng 9h30 sáng ngày thứ tư, tổng thống Obama và phu nhân, đang đứng tại hiên South Portico trong Nhà trắng để chờ đón vị khách quý của mình.
Đang chạy đến là một chiếc S.U.V màu đen của Mật vụ Hoa Kỳ, loại xe mà các nhân vật quyền lực trong ngành giải trí ưa dùng, cũng như là loại xe sang điển hình ở Manhattan, nặng hơn 5000 cân Anh, và một gallon chạy được 7 hay 8 dặm.
Phía sau cỗ máy ngốn xăng này là một chiếc Fiat 500L màu đen, cũng chiếc xe đã đưa Đức Giáo hoàng Phanxicô từ sân bay Andrews về thành phố hôm thứ ba. Không kể biển số SCV1 (Status Civitatis Vaticanae) có nghĩa đây là chiếc xe số một của thành quốc Vatican, thì chiếc xe này cũng hệt như mọi chiếc Fiat 500L khác, một gallon chạy được 35 dặm. Một binh sỹ giữ cửa xe cho quan khách bước xuống, và đó là Đức Giáo hoàng 78 tuổi bước ra nhận lời chào hỏi của tổng thống. Ngài chỉ mới ở Hoa Kỳ, nước đứng thứ năm thế giới về tiêu thụ xăng dầu, trong vòng 18 tiếng và vẫn chưa nói lời chính thức nào. Nhưng, ngài đã phát đi một thông điệp.
Đó là cách Đức Phanxicô hành động, qua biểu tượng và cử chỉ truyền tải các ý nghĩ của ngài theo những cách mà lời nói không làm được. Là lãnh đạo tinh thần của các tín hữu, công việc hàng đầu của ngài là xác định và tái xác định huấn giáo Công giáo cho thế kỷ XXI, phần nào bằng những tông thư và tông huấn. Tháng 11, 2013, chỉ 8 tháng sau khi kế vị Đức Bênêđictô XVI, ngài đã ban hành một lời thách thức dày 220 trang đối với chủ nghĩa tư bản toàn cầu, trong đó ngài lên tiếng ‘Cũng như giới răn, ‘Ngươi không được giết người’ đặt ra một giới hạn rõ ràng để bảo vệ giá trị mạng sống con người, thì ngày nay chúng ta cũng phải lên tiếng ‘ngươi không được’ với nền kinh tế loại trừ và bất bình đẳng.’ Hồi tháng 7 năm nay, Đức Giáo hoàng phát hành một tông thư về môi trường, mà phần nào đọc lên có vẻ như giọng văn của Al Gore, cựu ứng viên tổng thống và là nhà hoạt động môi trường hàng đầu. ‘Trái đất, nhà của chúng ta, bắt đầu ngày càng giống như một bãi rác.’ Tông thư này phê phán nền văn hóa tiêu thụ dùng rồi vứt, và xem thế giới đang trải qua một ‘biến đổi sinh thái’ đồng thời kêu gọi có các bước vững chắc để hạn chế khí thải carbon, cũng như các hệ quả toàn cầu nhằm cứu các đại dương và những môi trường tự nhiên khác đang bị đe dọa.
Vì những lý do tốt đẹp, các văn kiện này đã thu hút được nhiều sự chú ý từ các học giả, nhà bình luận, và chính trị gia, một số thì ủng hộ, số khác thì chỉ trích. Thật vậy, chuyến viếng thăm của Đức Giáo hoàng Phanxicô đến Hoa Kỳ đang gây nhiều chú ý hơn nữa, bởi diễn ra trong thời gian chiến dịch tranh cử tổng thống, và nhiều điều ngài đã nói về chủ đề kinh tế và môi trường, trực tiếp đánh thẳng vào đường lối của Đảng Cộng hòa. Tuy nhiên, về các vấn đề khác, như phá thai và hôn nhân đồng tính, ngài vẫn bảo vệ các giáo huấn mà Đảng Dân chủ rất khó chịu.
Nhưng, đó là chuyện đảng phái chính trị. Điều nâng Đức Giáo hoàng Phanxicô vượt ra khỏi những cãi vã chính trị và tái tăng lực cho cương vị giáo hoàng, chính là năng lực vô song trong việc truyền tải Công giáo đến mọi người thuộc mọi tôn giáo và quan điểm chính trị. Và đó là một Công giáo với ảnh hưởng của vị thánh của người nghèo Phanxicô thành Assisi. Từ việc chọn sống trong nhà khách giản dị, hơn là Dinh thự Tông Đồ, cho đến việc rửa chân cho người tù Hồi giáo trẻ tuổi, đến việc mời hàng chục người vô gia cư đi tham quan Nhà nguyện Sistine, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã nâng cương vị giáo hoàng lên bằng cách xả đi sự oai vệ, truyền thêm tình người, và khi cần thiết, dùng sức mạnh của hình tượng.
Chiếc Fiat nhỏ lọt thỏm giữa dàn xe hầm hố của Mật vụ Hoa Kỳ
Đây chính là giá trị của chiếc Fiat 500L. Hồi tháng 7, 2013, Đức Phanxicô đã có lời muốn các linh mục Công giáo hãy lái những chiếc xe giản dị. ‘Tôi thật đau lòng khi thấy một linh mục hay nữ tu lái chiếc xe đời mới nhất. Bạn không thể làm thế. Cần có xe để làm nhiều việc, nhưng xin hãy chọn một chiếc khiêm tốn. Nếu bạn thích một chiếc xe cho bảnh, thì hãy nghĩ về biết bao nhiêu trẻ em đang chết đói trên thế giới.’ Còn trong tháng này, Đức Phanxicô đã đến dinh thự mùa hè của giáo bằng chiếc Ford Focus chạy được 5 năm rồi. Trong các chuyến công du khác cũng vậy, ngài hầu như bỏ qua các chiếc limousine hay những chiếc xe được thiết kế đặc biệt về mặt an ninh. Khi lần đầu tiên trở lại châu Mỹ La tinh, ngài đã đi quanh Rio de Janeiro trong một chiếc Fiat Idea màu bạc, một mẫu xe phổ biến trong giới trung lưu Brazil.
Còn bây giờ, trước sự bàng hoàng rõ ràng của nhiều biên tập viên truyền hình, và chắc chắn là cả sự căng thẳng của Mật vụ, Đức Giáo hoàng đang đi khắp thủ đô nước Mỹ trong một chiếc xe thường nhất.
(J.B. Thái Hòa chuyển dịch, phanxico.vn 24.p09.2015/
New Yorker – John Cassidy – 23/8/2015)