Tổng giám mục Manaus sẽ là hồng y đầu tiên của vùng Amazon | © Wikimedia / CC BY 2.0
Nhưng dấn thân của ngài với vùng Amazon và người dân ở đây đã có từ lâu, vì ngài đã giữ hai chức vụ giám mục ở vùng này và cũng là giám mục phụ tá của giáo phận Brasilia, thủ đô Brasil, đồng thời là tổng thư ký của Hội đồng Giám mục.
Ngài cho biết: “Việc tôi được bổ nhiệm hồng y không chỉ liên quan đến cá nhân tôi, chúng tôi biết Đức Phanxicô có cảm tình đặc biệt với vùng Amazon và các Giáo hội ở đây. (…) Và bây giờ, qua việc bổ nhiệm này, một lần nữa cho thấy ngài gần gũi với các Giáo hội, với khu vực chúng tôi như thế nào,” ngài nói với các phóng viên trong cuộc họp báo ngày 30 tháng 5 năm 2022, sau khi thông báo loan tin ngài sẽ được phong hồng y trong công nghị ngày 27 tháng 8.
Giám mục Steiner người Brazil sinh ngày 6 tháng 11 năm 1950 tại Forquilhinha, thuộc bang Santa Caterina, miền nam Brazil trong một gia đình gốc Đức. Ngài là con thứ mười ba trong số mười sáu người con, trong đó có một em gái và một anh trai của ngài cũng đi tu. Năm 1972, ngài vào dòng Tiểu đệ giống anh trai, năm 1978, ngài được người anh họ là hồng y Paulo Evaristo Arns, lúc đó là tổng giám mục São Paulo phong chức.
Trước khi là giám mục và nhiệt thành bảo vệ vùng Amazon và người dân ở đây, ‘Dom Leonardo’ đi dạy và đào tạo các tập sinh và chủng sinh ở Rôma và Brazil. Ngài học triết tại Giáo hoàng Học viện Thánh Antôn ở Rôma, sau đó ngài là thư ký của trường và dạy tại đây từ năm 1999 đến năm 2003.
Phục vụ Amazon từ những năm 2000
Năm 2005, linh mục Steiner được Đức Gioan-Phaolô II phong giám mục và bổ nhiệm ngài làm người đứng đầu giáo hạt São Félix do Araguaia, ở Mato Grosso, một trong chín tiểu bang của lưu vực sông Amazon.
Trong lịch sử, khu vực rắc rối này từng chứng kiến những vụ căng thẳng giữa người bản địa địa phương và chủ đất, cũng như tình trạng bất ổn trong chế độ độc tài quân sự của Brazil vào những năm 1960 và 1970. Giám mục Steiner kế nhiệm giám mục Tây Ban Nha Pedro Casaldáliga, người ủng hộ thần học giải phóng và bảo vệ mạnh mẽ cho các nhóm thiểu số và các dân tộc bản địa. Trong một cuộc phỏng vấn năm 2010 với báo O Diário, giám mục Steiner đảm bảo ngài “không gặp khó khăn gì khi tiếp tục công việc” của người tiền nhiệm và tất cả người dân bản địa “đều là một phần của Giáo hội”.
Trong nhiệm kỳ làm giám mục của São Félix Araguaia, giám mục Steiner là giám mục tham chiếu của Hội đồng Truyền giáo Bản địa (CIMI) và Hội đồng Giám mục Brazil (CNBB), hoạt động để bảo vệ các dân tộc này và nền văn hóa của họ.
Giám mục Steiner tiếp tục nâng đỡ các dân tộc này sau khi khi ngài rời Mato Grosso, vì năm 2011, ngài được bầu làm tổng thư ký của Hội động Giám mục Brazil và cũng là giám mục phụ tá của Brasilia, thủ đô của đất nước, ngài đảm nhiệm hai vị trí này cho đến năm 2019. Trong vai trò quan trọng này, ngài không ngại nói lên tiếng nói của mình, với tư cách cá nhân và với tư cách là đại diện của Hội đồng Giám mục về các vấn đề chính trị và xã hội quan trọng, bao gồm cả những vấn đề liên quan đến vùng Amazon và người dân bản địa Brazil.
Giám mục Steiner và Hội đồng Giám mục Brazil lên án nạn tham nhũng của các chính trị gia Brazil và kêu gọi đối thoại trong các cuộc khủng hoảng quản trị. Giám mục cũng chỉ trích việc chính phủ chú trọng đến kinh doanh nông nghiệp gây thiệt hại cho người dân bản địa và vùng đất của họ, ngài yêu cầu các chính trị gia không được quên những người dân này.
Ở trung tâm vùng Amazon trong thời kỳ khó khăn
Cuối cùng ngài được Đức Phanxicô bổ nhiệm làm tổng giám mục Manaus tháng 11 năm 2019, một tháng sau thượng hội đồng giám mục vùng Amazon, và chính thức nhận nhiệm sở tháng 1 năm 2020. Manaus, thành phố nằm trên hợp lưu Amazon có hơn hai triệu dân và là trung tâm của toàn khu vực. Năm 2022, Giám mục Steiner cũng được bổ nhiệm làm Chủ tịch Ủy ban Giám mục Đặc biệt của Amazon, kế nhiệm hồng y Claudio Hummes, và là Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo hội của Vùng Amazon (CEAMA).
Giám mục Steiner thừa kế một khu vực đang gặp khó khăn do căng thẳng và bạo lực ngày càng gia tăng, đặc biệt là kể từ khi tổng thống theo chủ nghĩa dân túy Jair Bolsonaro lên nắm chính quyền năm 2018, người đã thúc đẩy chính sách phá rừng và nông nghiệp thâm canh, làm tổn hại đến các cộng đồng dân cư bản địa và môi trường.
Trong cuộc phỏng vấn với hãng tin Tutameia tháng 6 năm 2022, phản ứng về vụ sát hại nhà báo người Anh Dom Phillips và chuyên gia bản địa Bruno Pereira khi họ đưa tin từ các khu vực hẻo lánh của rừng nhiệt đới Amazon, giám mục Steiner mô tả vụ việc là “phản ánh bạo lực mà Amazon phải chịu đựng”. Ngài rất buồn vì “việc không trừng phạt đã làm gia tăng bạo lực” và khẳng định “luật pháp phải hành động, công lý phải hành động. Ở đây là thiếu giám sát và xử phạt”.
Linh mục Luis Miguel Modino, nhân viên truyền thông ở vùng Bắc 1, nơi giáo phận Manaus thuộc về, nói với hãng tin Crux: “Giám mục Steiner không phải là giám mục ngồi trên băng ghế. Khi ngài nói, mọi người nghe ngài. Kể từ khi là tổng giám mục của Manaus, ngài đã đưa ra một thông điệp mạnh mẽ và mang tính tiên tri.”
Ngoài các vấn đề xung quanh Amazon, giáo phận Manaus là một trong những thành phố bị ảnh hưởng Covid nặng nề nhất ở Brazil, vì các dịch vụ y tế không đáp ứng được số lượng bệnh nhân quá cao. Tháng 1 năm 2021, trung bình số người chết mỗi ngày ở bang Amazonas là 130 người. Tổng cộng có hơn 14.000 người đã chết kể từ khi cuộc khủng hoảng bắt đầu.
Giám mục Steiner lên án mạnh mẽ phản ứng của chính phủ đối với đại dịch, ngài nói với hãng tin Tutameia trong cuộc phỏng vấn tháng 2 năm 2021: “Họ được bầu lên để chăm sóc người dân, nhưng họ đã không chăm sóc.”
Linh mục Zenildo Lima da Silva, giám đốc chủng viện tổng giáo phận Manaus, nói với trang Crux: “Giám mục Steiner vô cùng tích cực trong việc cố gắng giúp đỡ người dân đau khổ, chính ngài tham gia phân phát thiết bị y tế, tổ chức giúp đỡ tinh thần và vật chất cho các gia đình có người thân qua đời.”
Thượng hội đồng vùng Amazon
Trong cuộc họp báo ngày 30 tháng 5 năm 2022, hồng y tương lai Leonardo Steiner nhắc nhở các phóng viên, ngài đã đích thân chuyển đến Đức Phanxicô yêu cầu của các giám mục vùng Amazon, xin tổ chức một thượng hội đồng về Amazon, như thế cho thấy sự gần gũi của ngài với vùng này. Sau đó, Thượng Hội đồng được công bố vào năm 2017 và được tổ chức tháng 10 năm 2019, với tư cách là tổng thư ký Hội đồng Giám mục vào thời điểm đó, giám mục Steiner đã theo sát tất cả công việc chuẩn bị.
Trong khi một số người xem việc phong hồng y của ngài như một “thành quả” của Thượng hội đồng vùng Amazon, thì giám mục cảm thấy “có lẽ Đức Phanxicô đang yêu cầu các Giáo hội chúng ta thực sự giải quyết Thượng hội đồng, đặc biệt là Querida Amazonia và Văn kiện cuối cùng”.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
(phanxico.vn 20.08.2022/ cath.ch, I.Media, 2022-08-17)