Trong một họp báo ngày 29 tháng 5 – 2022, sau khi biết mình có tên trong danh sách 20 tân hồng y sẽ được Đức Phanxicô phong ngày 27 tháng 8, giám mục Costa nói: “Trong đời tôi, tôi luôn muốn là người phục vụ.”
Kể từ khi được phong giám mục 11 năm trước, năm nay giám mục Costa 55 tuổi, ngài đã nhanh chóng thăng tiến trong hàng giám mục Brazil. Tháng 12 năm 2020, ngài cai quản tổng giáo phận Brasilia và luôn tìm cách thúc đẩy đối thoại, gần gũi với giáo dân của mình.
Ngài nhìn nhận: “Tôi hoàn toàn ngạc nhiên, tôi cảm nhận lòng tốt của Đức Phanxicô với Giáo hội Brazil và với giáo phận Brasilia. Tôi hết lòng biết ơn Đức Phanxicô, ngài đã chọn tôi.”
Tháng 8 năm nay, giám mục Costa sẽ là hồng y trẻ thứ ba, sau tân hồng y Giorgio Marengo, 48 tuổi, người đứng đầu Tông tòa Ulaanbaatar, Mông Cổ và tân hồng y Virgílio do Carmo da Silva, 54 tuổi, tổng giám mục Dili, Đông Timor. Cho đến lúc này, hồng y trẻ nhất là hồng y Dieudonné Nzapalainga, tổng giám mục Bangui, Cộng hòa Trung Phi, ngài 55 tuổi và vài tháng.
Một nhà giáo, một mục tử ngay từ đầu
Giám mục Costa sinh ngày 20 tháng 7 năm 1967 tại Valença, bang Rio de Janeiro. Chịu chức năm 1992, ngài học triết học và thần học ở Brazil, sau đó lấy bằng tiến sĩ tại Đại học Giáo hoàng Gregorian, Rôma năm 2001.
Trở về Brazil năm 2002, ngài làm quản xứ vài năm và từ năm 2006 đến năm 2010, ngài phục vụ trong ngành giáo và đào tạo các giáo sĩ tương lai, với tư cách là giám đốc chủng viện, giám đốc viện thần học và triết học, giám đốc và giáo sư khoa thần học Đại học Công giáo Giáo hoàng Rio de Janeiro. Năm 2010, khi mới 43 tuổi, ngài được Đức Bênêđíctô XVI phong giám mục phụ tá Tổng giáo phận São Sebastião do Rio de Janeiro, do hồng y Orani João Tempesta quản trị.
Trong chức vụ giám mục, ngài tiếp tục làm việc cho nhiều ủy ban và văn phòng khác nhau liên quan đến sinh viên và trường đại học, cùng các việc khác. Năm 2013, giám mục làm giám đốc quản trị Ngày Thế Giới Trẻ và đã gặp Đức Phanxicô trong chuyến tông du đầu tiên của ngài.
Giám mục giáo phận São Carlos
Năm 2016, giám mục Costa được bổ nhiệm làm giám mục giáo phận São Carlos, thuộc bang São Paulo, nơi có khoảng một triệu người công giáo. Ngài giữ chức vụ này cho đến năm 2020, trong những năm này ngài thành lập Tòa án Giáo hội, Ủy ban Bảo vệ Trẻ vị thành niên và Người dễ bị tổn thương, các linh mục đại diện giám mục, phong chức cho ít nhất tám linh mục và mở lại Chủng viện Propaedeutic.
Năm 2019, ngài và một trong các giám mục phụ tá của ngài đã nhận quyền công dân danh dự của thành phố công nhận tinh thần phục vụ cao cả của họ với cộng đồng. Trong thánh lễ tiễn ngài năm sau, một nữ giáo dân thay mặt cho giáo dân giáo phận São Carlos đã nói lên “lòng biết ơn sâu xa” với ngài vì ngài là mục tử nhân hậu giữa đàn chiên.
Ngài nói trong cuộc phỏng vấn với người có trách nhiệm truyền thông trong giáo phận ngày 1 tháng 6 – 2022: “Tôi đã cống hiến bốn năm bốn tháng cho São Carlos và tôi rất hạnh phúc được làm việc ở đây. Với tôi, São Carlos là trường học tuyệt vời, nơi tôi có thể đóng góp với tất cả những gì tôi có, đức tin và cuộc sống mà Giáo hội đã cho tôi. Nhưng ở đâu tôi cũng có thể học hỏi và trưởng thành rất nhiều.”
Thúc đẩy đối thoại trong môi trường chính trị căng thẳng
Được bổ nhiệm vào tháng 10 năm 2020, tháng 12 ngài về làm tổng giám mục Brasilia, gồm lãnh thổ của quận liên bang Brazil, thủ đô và vùng ngoại ô có khoảng hai triệu giáo dân. Trụ sở của Hội đồng Giám mục cũng ở Brasilia.
Giám mục Costa kế nhiệm hồng y Sergio da Rocha, từ năm 2020, hồng y là người đứng đầu Giáo hội Brazil với tư cách là tổng giám mục giáo phận São Salvador da Bahia. Kể từ khi giáo phận Brasilia được thành lập năm 1960, tất cả các tổng giám mục ngoại trừ người đầu tiên đều được bổ nhiệm hồng y.
“Xây dựng văn hóa gặp gỡ”
Ngày 21 tháng 10 năm 2020 là ngày ngài nhậm chức tổng giám mục, ngài tuyên bố với hãng tin Moteópoles: “Tôi khởi đi với mong muốn hội đủ các cơ quan quyền lực: hành pháp, lập pháp, tư pháp. Mong muốn đối thoại, xây dựng những gì mà Đức Phanxicô gọi là văn hóa gặp gỡ.”
Trong một đất nước ngày càng phân cực về chính trị, lại bị ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid (hơn 675.000 người chết) và Brazil vẫn còn gặp khó khăn kinh tế, mục tiêu của giám mục Costa không dễ đạt được. Tuy nhiên, ngài xem việc thúc đẩy đối thoại và lên tiếng trên quan điểm Giáo hội là điều cốt yếu trong sứ mệnh của mình.
Tháng 7 năm 2022, ngài nói với báo Jornal Opção: “Phân cực trở nên một cái gì có thể tiêu cực, khi mọi người trở nên sắc bén hơn trong quan điểm của mình và mất khả năng đối thoại. Nguy hiểm của phân cực là khi nó bám vào ý thức hệ hơn là nghĩ đến các vấn đề thực của người dân”, ngài xem đây là một trong những vấn đề chính trị ngày nay.
Theo dõi chiến dịch tranh cử tổng thống
Trong cuộc họp báo sau khi được tin ngài sẽ là hồng y, ngài đã đề cập đến ý tưởng này và hy vọng trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 10 sắp tới, các ứng cử viên sẽ đề xuất các giải pháp cụ thể vì lợi ích của người dân, thay vì dành thì giờ để thảo luận các ý thức hệ.
Dù ngài tuyên bố “Giáo hội không can thiệp vào chính trị của các đảng phái” nhưng giám mục Costa nhận thức rõ Brasilia là trung tâm điều hành đất nước và cho biết ngài không ngại giữ vững lập trường về những vấn đề mà giáo hội cho là quan trọng. Trong một cuộc phỏng vấn với O Estadão tháng 11 năm 2020, ngài nhìn nhận “không du di” đôi khi là cần thiết khi chúng ta ý thức được “điều tốt nơi con đường nhân bản”, ngài trích dẫn các vấn đề liên hệ đến sinh thái và bảo vệ vùng Amazon.
Ngài nói sau khi nghe tin ngài sẽ là hồng y vào tháng 5 -2022: “Còn rất nhiều việc ở phía trước. Công việc của tổng giáo phận Brasilia thân yêu của chúng ta và công việc phục vụ Giáo hội. Nhưng mọi thứ phải được thực hiện với niềm vui và tìm cách phục vụ trong niềm vui.”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
(phanxico.vn 14.08.2022/ cath.ch, I.Media, 2022-07-27)