Khai quật tác phẩm ghi lại những hình ảnh trong Sách Thánh

Giáo sư chuyên ngành khảo cổ Magness, cũng là thành viên của dự án National Geographic Explorer, kể lại toàn bộ quá trình trên trong một bài báo đăng trên chuyên san nổi tiếng của Mỹ. Theo đó, bà đã bắt đầu tiến hành khai quật những bức phù điêu và khảm đá tại Huqoq từ năm 2012. Cứ mỗi tháng 6 bà lại quay về nơi này và bắt tay vào công tác khai quật suốt một tháng với đội ngũ các sinh viên tình nguyện và những chuyên gia trong đủ lĩnh vực, từ lịch sử nghệ thuật, phân tích đất đá và bảo trì các tác phẩm liên quan đến phù điêu. Cho đến mùa làm việc năm 2016, nhóm do nữ giáo sư dẫn đầu đã tiến hành khai quật ở lối đi phía bắc của khu giáo đường cổ, và họ đã phát hiện một loạt các cảnh tượng hiếm thấy trong các ô hình chữ nhật.

Có thể kể đến một câu khắc bằng tiếng Hebrew được bao xung quanh bởi những mặt nạ tuồng trên sân khấu, các vị thần ái tình và vũ công; Samson và những con cáo, từ Thẩm Phán 15:4 trong Cựu Ước; Samson vác trên vai cổng của xứ Gaza, từ Thẩm Phán16:3. Trong số này, đặc biệt nhất là bức khảm vô tiền khoáng hậu gồm 3 lớp chồng lên nhau, trong đó mô tả lại cảnh không thấy ghi trong các Sách Thánh nhưng từng được tìm thấy tại một giáo đường cổ đại : cuộc gặp giữa hai nhân vật quan trọng, với một vị được các đội quân mặc áo giáp và voi chiến tháp tùng. Không có gì bảo đảm tác phẩm khắc họa trên sàn sẽ kéo dài vào đến tận gian giữa của giáo đường. Tuy nhiên, do công tác đào bới bắt đầu được thực hiện tại đó, ai nấy tràn trề hy vọng sẽ tìm được tìm thêm những phát hiện ấn tượng khác bên dưới những khối đá và bụi bẩn tích tụ qua nhiều thế kỷ.

Vào một buổi sáng, trợ lý giám đốc Shua Kisilevitz thuộc Cơ quan Cổ vật Israel, đang theo sát công đoạn di dời các mảnh vụn trên sàn nhà. Đột nhiên, một người trong đội la toáng lên : “Kêu Jodi gấp!”. Còn một người reo hò : “Shua! Shua! Shua!”, với mọi người có mặt đều nhảy cẫng lên vì mừng rỡ. Họ đã chạm đến một mảng sàn nhà có chi tiết khảm.

Những hình ảnh đầu tiên lần lượt lộ diện trước ánh sáng : chân sau của một con gấu với 3 vuốt dài, một con báo truy đuổi linh dương, tạo thành một góc của hình chữ nhật. Trong lúc cuộc đào bới được tiến hành sâu hơn về hướng đông, một chiếc nơ dùng làm chi tiết trang trí xuất hiện, kế đến là cặp lừa tai dài, 2 con gấu khác với móng muốt, 2 con báo nữa với đốm trên thân, và các cặp sư tử, đà điểu, lạc đà có bướu, voi xám, cừu, dê, rắn – tất cả hợp thành biểu tượng của muôn loài, với mỗi loài hai con đực – cái, lũ lượt sắp hàng lên tàu Nô-ê trước khi Đại hồng thủy ập đến theo Sách Sáng Thế, từ chương 6 đến 9. “Mảng sàn nhà này nằm ở đúng chỗ cần thiết”, giáo sư Magness cho hay, “Nó quay sang hướng bắc, nên mọi người có thể thấy ngay tác phẩm khi bước vào giáo đường từ hướng nam, phía đặt cổng chính của các đền thờ ở vùng Hạ Galilee”.

Từ cửa quay sang hướng nam, đội ngũ khảo cổ học tiếp tục khai quật được một tác phẩm khác ghi lại hình ảnh biểu tượng lấy từ Sách Xuất Hành 14:26: một vài con cá khổng lồ, một con ngựa thân úp xuống đang nổi lềnh bềnh, và các binh sĩ mang theo khiên, giáo bị quét ngã lăn quay trước những đợt sóng dữ dội của Hồng Hải. Những hình ảnh như thế vô cùng hiếm vào thời đó. “Tôi chỉ biết được 2 cảnh tượng về sự ra đi từ Hồng Hải ở các giáo đường cổ đại khác”, ông Magness tiết lộ. “Một là các bức vẽ trên tường ở Dura Europos [Syria], mô tả lại một cảnh tượng hoàn chỉnh nhưng khác với của chúng tôi đang có – không có con cá nào ngấu nghiến binh sĩ Ai Cập. Một bức nữa ở Wadi Hamam [Israel], nhưng các chi tiết vô cùng chấp vá và không được bảo quản cẩn thận”, chuyên gia này cho biết.

Các cảnh tượng về con tàu No-ê được đề cập trong Sách Sáng Thế cũng hiếm thấy như vậy. Một lần nữa, giám đốc Magness chỉ biết được 2 tác phẩm tương tự : một bức ở khu cổ vật Jerash (còn được biết đến với cái tên Gerasa trong làng khảo cổ) ở Jordan, và bức còn lại ở khu khai quật Misis (thành phố cổ Mopsuestia) thuộc Thổ Nhĩ Kỳ.

Mùa làm việc năm nay đã khép lại. Và các chuyên gia đã đổ hàng tấn đất để lấp lại nơi vừa khai quật, tất nhiên sau khi tiến hành di dời các bức tranh khảm cho công tác bảo tồn. Xẻng, rìu và lều tạm đã được xếp gọn và mang đi cùng với các sinh viên và chuyên gia. Tuy nhiên, họ sẽ tiếp tục trở lại vào tháng 5.2017, với hy vọng sẽ tiếp tục tìm được những cổ vật đóng vai trò làm chứng nhân cho lịch sử.

LINH LANG