Sử dụng máy chiếu trong Phụng vụ

Phụng vụ là hành động thánh thiêng của toàn thể Hội Thánh, nơi Thiên Chúa đến gặp gỡ con người, và con người được mời gọi tham dự vào chính đời sống của Thiên Chúa qua Chúa Giêsu Kitô, đặc biệt trong Bí tích Thánh Thể. Sự tham dự ấy không phải là thụ động, mà phải là tham dự tích cực, ý thức và trọn vẹn (x.Giáo lý Hội Thánh Công giáo, số 1141–1142).

Trong thời đại hiện nay, việc sử dụng các phương tiện truyền thông như máy chiếu để trình chiếu lời ca, đáp ca, lời kinh đã trở nên phổ biến trong nhiều nhà thờ. Tuy nhiên, để việc sử dụng này phù hợp với tinh thần phụng vụ, cần có những nguyên tắc mục vụ và thần học rõ ràng.

 1/ Mục đích chính: Hỗ trợ cộng đoàn tham dự tích cực

Máy chiếu, khi được dùng đúng cách, có thể hỗ trợ cộng đoàn tham dự phụng vụ cách chủ động: biết hát, biết đáp, biết kết hợp lời ca và tâm hồn trong hành vi thờ phượng. Đây là điều mà Hiến chế Phụng Vụ  khuyến khích:

“Các tín hữu phải được dẫn đưa đến việc tham dự phụng vụ cách trọn vẹn, ý thức và tích cực” (PV 14).

Do đó, máy chiếu không phải là “mục tiêu” của phụng vụ, mà chỉ là phương tiện hỗ trợ, giúp cộng đoàn không cần cầm theo sách hát, không bị bối rối khi không nhớ lời, và vì vậy có thể hướng lòng về chính trung tâm của phụng vụ: Gặp gỡ Chúa Kitô đang hiện diện.

2/ Cảnh giác với sự lạm dụng: Tránh đánh mất trung tâm là bàn thờ và Thánh Thể

Nếu máy chiếu được đặt sai vị trí – ví dụ ngay trung tâm cung thánh, hoặc dùng hình ảnh màu mè, động, gây chú ý – thì vô tình sẽ thu hút ánh mắt và tâm trí của cộng đoàn xa rời trung tâm thật sự của Thánh lễ là bàn thờ và Thánh Thể.

Đức Bênêđictô XVI cảnh báo về nguy cơ đưa yếu tố trình diễn hoặc thông tin thị giác vào phụng vụ một cách quá mức, làm mất đi chiều sâu chiêm niệm và tôn kính cần có trong phụng vụ (x. Tinh thần Phụng Vụ, Benedicto XIV, 2000).

Vì thế, nên:

• Đặt máy chiếu ở vị trí phụ, tránh trung tâm hướng mắt, không che khuất bàn thờ, tòa giảng…
• Dùng chữ dễ đọc, nền đơn giản, không hình động, để người đọc có thể theo mà không bị phân tâm.
• Tắt hoặc ẩn máy chiếu khi không sử dụng (màn hình đen) khi không cần chiếu các lời, để cộng đoàn hướng mắt về bàn thờ.
• Không chiếu bất cứ hình ảnh nào, dù là hình Hào Quang Thánh Thể, Ảnh Chúa hay các Thánh, hình linh mục trong ngày tạ ơn…khi phụng vụ đang diễn tiến.

 3/ Sự hướng dẫn mục vụ và vai trò giáo dục cộng đoàn

Việc sử dụng máy chiếu nên đi kèm với hướng dẫn mục vụ rõ ràng: tại sao dùng, dùng thế nào, và dùng để làm gì. Cộng đoàn cần được dạy biết rằng:

• Máy chiếu không thay thế sự tham dự nội tâm, mà chỉ hỗ trợ cho điều đó.
• Sự tôn kính, thinh lặng và chiêm niệm vẫn là thái độ căn bản trong phụng vụ, đặc biệt trong phần truyền phép và hiệp lễ (rước lễ), hoặc khi chầu Thánh Thể công khai trên bàn thờ.
• Nếu vì máy chiếu mà người ta nhìn màn hình nhiều hơn nhìn bàn thờ, thì có điều gì đó sai trong cách sử dụng.

4/ Gợi ý mục vụ phụng vụ cụ thể

• Trong phần đáp ca, có thể trình chiếu phần điệp ca để cộng đoàn hát đáp. Tuy nhiên, người công bố Thánh Vịnh phải thực hiện với sự trang nghiêm và tập trung.
• Trong phần hiệp lễ, sau khi chiếu Ca Hiệp Lễ, nên tắt máy chiếu, để không gian thinh lặng sau đó.
• Không trình chiếu hình ảnh phụ họa (ví dụ hoạt cảnh, minh họa động…) trong Thánh lễ thường xuyên vì dễ làm mất chiều sâu thiêng liêng.

Tóm lại

Phụng vụ là hành vi thánh thiêng, nơi Thiên Chúa ban ơn cứu độ, còn chúng ta được mời gọi hiệp thông, tôn thờ và đón nhận Người. Các phương tiện kỹ thuật như máy chiếu chỉ là dụng cụ mục vụ, và phải luôn phục vụ cho việc tham dự sâu xa và có chiều sâu thiêng liêng. Hãy biết sử dụng chúng cách khôn ngoan, vừa giúp cộng đoàn hát và cầu nguyện chung, vừa gìn giữ sự tôn kính và tập trung vào bàn thờ và Mình Máu Thánh Chúa.

Lm. Gs. Lê Ngọc Ngà, Gp. Cần Thơ